Regie, rust en ruimte met 150 euro per maand

Lisette Groeneveld is voorzitter van het gezinspanel van FNO Samen Kansrijk en Gezond (SKG). SKG draagt in Tilburg bij met het geld dat rechtstreeks naar de gezinnen gaat. Lisette is niet opgegroeid in armoede, maar ze is wel gevormd door een “onstabiele, onveilige jeugd vol van stress en trauma’s”. Uiteindelijk kreeg ze wel met armoede te maken, met ook gevolgen op andere gebieden zoals haar gezondheid. Een besef dat eigenlijk pas indaalde toen ze zelf kinderen kreeg en zag welk effect opgroeien in dat soort omstandigheden op hen had. Ze snapt vanuit eigen ervaring hoe meer geld het verschil kan maken. 

Dionne Deij is projectmedewerker en contactpersoon voor gezinnen in Tilburg namens de Hogeschool van Amsterdam, die het onderzoek uitvoert onder de gezinnen. Met Gewoon geld geven hoopt Dionne de gezinnen die meedoen te helpen naar een betere situatie. 

Eigenwaarde en regie

Het feit dat het geven van geld in vertrouwen de basis van het programma vormt, is volgens Dionne erg positief: “In de bijstand zitten doet iets met je eigenwaarde. Het geld dat de mensen via Gewoon geld geven krijgen, is echt van hen. Ze krijgen zo de regie deels weer in handen.” Dat is een belangrijke pijler onder het programma. Mensen hoeven niet te verantwoorden waaraan, hoe en wanneer ze het geld uitgeven. Terwijl ze dat vaak wel gewend zijn. “Gezinnen vragen me soms of ze het geld mogen sparen, of juist ergens aan uit mogen geven.” Ook Lisette herkent die neiging tot verantwoording vanuit haar eigen ervaring. 

Lisette vertelt ook: “We hopen met Gewoon geld geven aan te tonen dat er veel positieve dingen uitkomen als je niet door allemaal hoepels hoeft te springen en gewoon zelf mag kiezen. Dat het geld niet per se naar bijvoorbeeld schoolspullen moet, maar je zelf mag bepalen wat jij denkt dat op dat moment belangrijk is voor je gezin. Ik denk dat straks de positieve uitkomsten van het programma niemand zullen verbazen en het is ergens jammer dat er onderzoek voor nodig is om dat te ‘bewijzen’.  

Een keuze hebben over je eigen geld, geeft een stukje eigenwaarde terug. Als het gesprek komt op wat 150 euro per maand extra gezinnen kan opleveren, vertelt Lisette: “Meer geld geeft rust en ruimte. Dat je niet hoeft te kiezen tussen je boodschappen of gymschoenen voor je kind. Dat je iets leuks kunt doen, of juist kunt sparen voor bijvoorbeeld een vakantie of cursus.” Ook vertelt ze: “Ik vond het bijvoorbeeld niet fijn als mensen koffie voor mij betaalden. Want ik kon hen nooit een keertje trakteren. Dan voelt het niet gelijkwaardig. Als je daar al wat meer ruimte voor hebt, dan voelt het ook alsof je meer meedoet in de maatschappij.” Dionne herkent dit: “Vanuit mijn ervaring met vrijwilligerswerk, waarvoor ik een vrijwilligersvergoeding kreeg, heb ik ervaren dat je dan echt iets anders kan doen dan met alleen een uitkering. Je krijgt een stukje eigen regie terug.” 

Geen nee hoeven zeggen

Er ontstaat niet alleen mentaal, maar ook praktisch meer ruimte. Want met 150 euro extra per maand kan je als gezin in de bijstand toch ineens een stuk meer. Dionne vertelt over de gezinnen: “De meeste mensen hebben financiële stress en willen gewoon wat meer boodschappen kunnen kopen. Omdat eten ontzettend duur is. Vaak moeten ze ‘nee’ zeggen tegen hun kinderen. Als dat een keer niet hoeft, hoe fijn is dat dan? Met het geld kun je voor je kinderen behoorlijk wat leuke extra dingen doen. Voor mij maakte zo’n bedrag het verschil tussen wel of niet twee weken kunnen kamperen.”  

Waar ook meer aandacht voor kan ontstaan is goede zorg en betere gezondheid. Dionne vertelt: “Mensen in de bijstand kunnen zorgmijdend zijn, omdat ze het eigen risico niet kunnen betalen. Met extra geld kunnen ze noodzakelijke zorg gaan gebruiken, óf misschien hebben ze juist minder zorg nodig omdat ze beter in hun vel zitten.” 

“De bijstand is een baan op zich”

De verwachtingen zijn hoopvol. Maar geld geven alleen is niet de hele oplossing. Hoe draagt dit programma bij aan armoedebestrijding in bredere zin?  

“De bijstand is een baan op zich,” zegt Lisette. “Al die toeslagen en inkomensondersteunende maatregelen die je moet aanvragen, administratie die je moet bijhouden, je keuzes continu verantwoorden en uitleggen aan verschillende mensen, die geen idee hebben van jouw persoonlijke situatie, maar vaak wel een oordeel en dat ook uitspreken. Met als gevolg dat je vrijwel dagelijks een schuldgevoel hebt, je een slechte ouder en minderwaardig voelt. Hoe de wet- en regelgeving nu is ingericht, houdt mensen juist in de bijstand. We hopen dat dit programma, waarin het draait om geld én vertrouwen geven, ook die boodschap kan laten zien.” 

“Hoe mooi zou het zijn als een aantal mensen in de bijstand iets minder stress gaan ervaren en beter in hun vel zitten door dit programma. Dat ze door rust en ruimte bijvoorbeeld eerder contact maken in de buurt, een opleiding beginnen, vrijwilligerswerk of misschien een betaalde baan vinden. Die 150 euro kan juist een extra stimulans zijn om aan het werk te gaan,” vertelt Dionne. “Omdat dit bedrag niet meetelt voor toeslagen en voorzieningen. Want dat systeem moet anders. Mensen voelen zich prettiger als ze wat meer lucht krijgen. Ik hoop echt dat dat inzicht gaat groeien.” 

Stempel op je voorhoofd

Wat oplossingen voor het armoedeprobleem in Nederland ook in de weg zit, is de negatieve beeldvorming over mensen in de bijstand, of mensen in armoede in het algemeen. Ze zouden hun situatie zelf hebben veroorzaakt en er ook niet uit willen komen. Lisette en Dionne weten als geen ander dat hier in de meeste gevallen geen woord van waar is. Door verschillende omstandigheden of vanwege je achtergrond kun je te maken krijgen met armoede.  

Lisette en Dionne benadrukken dat zij juist gezinnen zien die enorm gemotiveerd zijn om vooruit te willen en hun situatie te verbeteren. Dat positieve mensbeeld ligt ten grondslag aan de aanpak Gewoon geld geven. “Anders naar mensen kijken, niet alsof zij het probleem zijn, maar de situatie waarin ze gevangen zitten, draagt bij aan andere oplossingen, eerlijkere beeldvorming, en dus eerlijkere kansen.”

Echte verandering

Lisette: “Ik hoop dat er aan het einde van dit programma meer inzichten zijn opgehaald die gaan leiden tot een andere aanpak vanuit de overheid. Een aanpak die mensen ruimte en vertrouwen geeft om na een leven of lange periode met stress, onveiligheid en onzekerheid die armoede met zich meebrengt, hun toekomst en gezondheid écht te veranderen.” Dionne vult aan: “Ik hoop écht dat er minder ingewikkelde sociale voorzieningen komen en dat meer werken vanuit vertrouwen en het positief stimuleren van mensen, het verschil gaat maken bij de gemeente.”