‘Mensen in armoede zijn niet onwillig. Het systeem verlamt ze’ 

‘Ik zag laatst beelden van een grote vis en een kleine vis in een aquarium. Tussen hen in was een doorzichtig schot geplaatst. Hongerig probeerde de grote vis om te overleven door bij de kleine vis te komen. Hij tikte steeds tegen het schot, zonder resultaat. Toen een tijd later het schot werd weggehaald, was de grote vis helemaal kwijt waar het hem om te doen was. Dat beeld raakte me diep. Die grote vis, murw van de situatie, dat was ik. Het schot, dat was de lange periode van armoede.  

Andere benadering

Na mijn scheiding bleef ik alleen achter met mijn zoontje en mijn zorg om het samen te rooien. Maar er was ook een belastingschuld en ik raakte in een diepe depressie. Een giftige combinatie van omstandigheden; ik belandde in de bijstand. Er zijn allerlei verplichtingen waaraan je als bijstandsgerechtigde moet voldoen – wat in mijn situatie ondoenlijk was. Het systeem liet van mijn zelfvertrouwen weinig heel, ik brak steeds verder af. Mijn onvermogen werd groter, mijn wereld kleiner. Ik voelde me volstrekt nutteloos. Ik voelde geen menselijke maat en geen enkele waardering voor wie ik was. Pas toen ik jaren later vanuit de gemeente een klantmanager kreeg met een andere benadering, raakte ik weer op de rit. Zijn insteek? Ruimte geven die nodig is om je kracht te hervinden – in plaats van die kracht verder uit te putten.  

Het vertrouwen kwam terug toen ik besefte dat ik wel degelijk van betekenis ben, ook al doet je situatie je anders geloven. Er kwamen dingen bij elkaar. Er zijn zoveel mensen die hetzelfde meemaken als ik: kon ik hen misschien helpen met mijn ervaring? Ik volgde een opleiding voor ervaringsdeskundige en zet me nu in voor anderen.

Soms hoor ik mensen die geen armoede kennen zeggen: wat maakt die 150 euro per maand extra nou uit? Dat kan ik je vertellen. Ik had destijds 40 euro per week om rond te komen met mijn kind. Ik zou met die bijdrage twee jaar lang verlost zijn van een verlammende stress. Er zou weer ruimte zijn om me weer even mens te voelen als alle anderen. En ik zou de spiraal omhoog weer voelen in plaats van naar beneden. Er zou weer hoop zijn. Dát. 

Herpakken

Wat mij had kunnen helpen destijds? Iemand die zei: Jamaa, maak je geen zorgen. Je raakt echt je woning niet kwijt, er is te eten. Maar niemand kon dat garanderen. Er was geen veiligheid, geen rust, alleen maar wanhoop en gepieker. Het had een wereld van verschil gemaakt als ik een half jaar de ruimte had gekregen om me te herpakken na alle gebeurtenissen. In plaats daarvan werd de druk alleen maar opgevoerd. Er volgde boete op boete vanwege betalingsachterstanden. Uiteindelijk was ik 30.000 euro kwijt aan de kosten voor deurwaarders en betalingsregelingen. Een deel daarvan bleek ook nog onterecht te zijn opgelegd. Maar toen was ik al zo moe van alles, ik kon er niet meer tegenop boksen.  

Oplossingen

Ik heb veel nagedacht over armoede. Ik begrijp best dat je het mensen niet te makkelijk wil maken om in de bijstand te komen. Maar er is echt niemand die een leven in de bijstand verkiest. Het hele systeem is ingericht alsof mensen onwillig zijn. Maar het is juist het systeem dat ze compleet verlamt. Er zijn zoveel oplossingen om mensen weer mee te laten doen, erbij te laten horen. Maar als je die oplossingen in gang wil zetten binnen het systeem, kan er maar weinig. Het verschijnsel ‘computer says no’, ook al zegt het gezond verstand iets anders. Mijn advies? Geef mensen in armoede meer lucht, dan lossen veel problemen zich op. Niet alleen die van hen, maar ook in de samenleving.