Naar elkaar omkijken
‘Actief burgerschap gaat over betrokkenheid’, vertelt Monique. Dat klinkt groots en meeslepend, maar het zit hem in kleine dingen, legt ze uit. ‘Iemand een handje helpen is in feite een milde vorm van actief burgerschap. Ik noem het alledaagse attentheid. Er zijn allerlei manieren waarop je kunt bijdragen aan een prettigere leefomgeving. Naar elkaar omkijken – daar gaat het in feite om. En dat is misschien wel belangrijker dan ooit. De samenleving vergrijst, de zorg is overbelast en veel mensen leven met de ruggen naar elkaar toe. Daar moeten we iets tegenoverstellen.’
Attendheid aanjagen
Je kunt actief burgerschap zien als een fijn weefsel van kleine zorgzame daden. Hoe maak je dit weefsel sterker? ‘Dat is de hamvraag. Uit mijn onderzoek blijkt dat je interactie en attentheid op verschillende manieren in de hand kunt werken. Via attente plekken, bijvoorbeeld. Zoals een koffiecorner of ‘kletskassa’ in een supermarkt. Plaatsen waar je als gewone mensen met elkaar kunt praten, omdat het zo ontstaat. Het is belangrijk dat bedrijven die sociale functie erkennen. Ook gemeenten hebben een rol te spelen, via de inrichting van de openbare ruimte. Zorg voor plaatsen om elkaar te ontmoeten, zodat we niet allemaal anoniem door het leven gaan. Anders wordt het pas écht ieder voor zich.’
Georganiseerd burgerschap
Er zijn ook allerlei initiatieven die actief burgerschap bevorderen, en zo een grootschaliger effect hebben. ‘Stichting Moedernetwerk bijvoorbeeld, die ouders met een kind met een beperking ondersteunt in het zorgsysteem. Of Diaconie Noord, dat zich inzet voor mensen met financiële onzekerheid. Ze kijken niet naar één, maar naar vele anderen om. Dat heeft grote impact op de samenleving.’
De ideale samenleving
Alledaagse attentheid bevorderen leidt tot een samenleving die niet alleen warmer en inclusiever is, maar ook sociaal gezonder. Het ideaalbeeld is een gemeenschap waarin iedereen zich veilig en gewaardeerd voelt. ‘Dit vermindert eenzaamheid en sociale isolatie’, stelt Monique. ‘Als mensen met elkaar in verbinding staan, zijn ze sneller geneigd om elkaar te helpen in tijden van nood. Dat maakt onze samenleving zoveel sterker.’
Monique in het kort:
- 1969 Geboren op 18 september in Zwolle.
- 1988-1994 Studeert Algemene Sociale Wetenschappen aan de Universiteit Utrecht.
- 1995-2003 Onderzoeker Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn van projecten op het gebied van zorg en burgerschap, actief arbeidsmarktbeleid en professionalisering en mondige burgers.
- 2004-2020 Senior wetenschappelijk medewerker bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), een adviesorgaan voor de Nederlandse regering op het gebied van grote maatschappelijke thema’s.
- 2015-nu Bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam.
- 2017-nu Lid van de Raad van Toezicht van het Verwey-Jonker Instituut, een instituut dat onderzoek doet naar maatschappelijke vraagstukken.
- 2016-nu Lid van de Raad van Advies bij het UWV.
- 2020-nu Voorzitter van de Adviesraad Migratie.
- 2023-nu Lid van de Adviescommissie bestedingen van Kansfonds.
