De Arnhemse tak van Collectief Kapitaal houdt haar maandelijkse stadsberaad in buurthuis de Bijer, midden in de volkswijk Geitenkamp. Dat is geen toeval: ze zijn hier samen met Arnhemmers en inwoners uit deze wijk een solidaire en rechtvaardige samenleving aan het verwezenlijken. Het doel van deze avond is om de plannen in een ongedwongen sfeer concreet te maken. Maar eerst: aan tafel! Naveline, één van de deelnemers, heeft een Antilliaanse maaltijd bereid. ‘Een recept van mijn moeder’, vertelt ze terwijl ze voor iedereen opschept.
‘We zijn samenleven opnieuw aan het uitvinden’
Hoe ziet een samenleving eruit waarin geen mens hoeft te vechten voor zijn bestaan? Die vraag drijft Collectief Kapitaal. Deze burgerbeweging schopt niet tegen het huidige systeem, maar werkt aan een nieuw en concreet alternatief. Hoe dat er in de praktijk uitziet, merk je tijdens hun stadsberaad in Arnhem.
Voor een gezonde gemeenschap
Velpers, Geitenkampers, Klarendallers – het tafelgezelschap komt uit de hele omgeving en uit alle lagen van de bevolking. Deelnemer Suzanne: ‘Juist die diversiteit is belangrijk, want in een echt gezonde gemeenschap kan iedereen iets bijdragen.’ Geld is nuttig, maar minstens zo belangrijk is iets wat je ‘sociaal kapitaal’ zou kunnen noemen. Daarom wordt er ook niet gedacht in termen van gevers en ontvangers. Iedereen springt bij en schenkt of doet iets, in materiële of immateriële zin.
Sommigen zijn hier voor het eerst, anderen sinds de start vier jaar geleden. Wat de deelnemers verbindt, wordt duidelijk tijdens het eten. ‘Het gaat om de bereidheid om na te denken over een andere samenleving’, vertelt Elena bevlogen. ‘Voor mij is dat er één die liefdevol en rechtvaardig is. Waarbij iedereen recht heeft op bestaanszekerheid. Nu is dat nog een droom, maar ik geloof écht dat we die samen waar kunnen maken.’ Een andere overeenkomst tussen de deelnemers, is volgens Rik de behoefte aan verbinding. ‘Je stapt hier even uit je bubbel. Ik ontmoet mensen die ik normaal niet zou tegenkomen. Dat verrijkt je.’
Samen solidariteit onderzoeken
Het idee voor Collectief Kapitaal ontstond vier jaar geleden, aan het begin van de coronacrisis. Initiatiefnemer Denise Harleman wilde de betekenis van solidariteit onderzoeken en ontdekken waar je tegenaan loopt als je werkelijk solidair wilt zijn. Samen met honderd andere nieuwsgierigen ontwierp ze een manier om geld te verdelen onder mensen zonder bestaanszekerheid. Inmiddels is het collectief uitgegroeid tot een landelijke beweging. Meer dan 4.000 mensen komen samen in lokale collectieven en stadsberaden in het hele land – van Arnhem en Amsterdam tot Rotterdam en Utrecht.
Niet beschouwen maar voelen
Na de maaltijd verplaatsen de deelnemers van het Arnhemse beraad zich naar een kring van stoelen. Er druppelen steeds meer mensen het buurthuis binnen. Deelnemer Sandra legt uit waarom maandelijks samenkomen zo belangrijk is: ‘We zijn samenleven opnieuw aan het uitvinden. Allemaal voelen we dat het anders moet, maar hoe? Dat gesprek kun je niet op afstand voeren. Ieder lid van de gemeenschap moet meebewegen, iets dat soms ongemakkelijk voelt. En dat zijn nou juist de momenten waarop je een glimp ziet van die nieuwe manier van samenleven.’
Geven zonder regels
Het officiële gedeelte van de avond begint met een update van alle werkgroepen. Wat is er de afgelopen weken gedaan en wat staat er op de planning? Er zijn veel gesprekken met bewoners uit de wijk gevoerd en er is een flyer in de maak. Hierop leggen ze uit wat Collectief Kapitaal is en hoe mensen uit de wijk zich kunnen aansluiten. Een opvallend aspect van de burgerbeweging is dat ze maandelijks geld schenken aan mensen die het goed kunnen gebruiken. Samen onderzoeken ze wat zo’n gift doet met het gevoel van gelijkwaardigheid, maar ook met hun eigen denkbeelden over bezit en solidariteit. ‘Voor ons collectief zoeken we dus zowel gevers als ontvangers. Van alle geïnteresseerden in de maandelijkse gift loten we er uiteindelijk negen uit’, licht Suzanne toe.
Myrthe: ‘We geven vanuit een basisvertrouwen, dus zonder regels over hoe mensen het mogen besteden. Hierin begeleiden we graag, maar de ontvanger is ook vrij om zijn eigen plan te trekken.’ Naveline benadrukt dat het initiatief niet alleen om geld geven gaat. ‘We zijn er als collectief voor iedereen in Geitenkamp. Dus ook als je níet één van de ontvangers bent en als we ons na een jaar focussen op een andere wijk. Hoe? Door samen te eten, een luisterend oor te bieden en met elkaar mee te denken. Door een mini-gemeenschap te vormen dus. Dat is minstens zo waardevol als het krijgen van geld.’
Bevragen zonder oordeel
Vragen stellen staat centraal bij Collectief Kapitaal. ‘Ik heb geleerd om mijn gedachtepatronen te checken’, vertelt Sandra. ‘Nieuwsgierig zijn en goed luisteren, zonder te oordelen. Dat heeft mijn manier van denken echt verrijkt.’ En dat is ook wat volgens Suzanne Collectief Kapitaal anders dan anders maakt: ‘Er zijn veel initiatieven in Nederland met een praktische inslag: ontbijt op school organiseren, fietsen doneren, noem maar op. Ontzettend belangrijk in een solidaire samenleving. Wat wij toevoegen aan die concrete oplossingen op de korte termijn, is het gezamenlijk zoeken naar een ander perspectief op hoe we met elkaar kunnen samenleven. Want er is echt een omslag in het denken nodig om die liefdevolle en rechtvaardige samenleving met elkaar invulling te geven.’
-
'Dit initiatief draagt bij aan onze missie'
Tessa Smets, programma-adviseur Kansfonds: ‘De ambitie van Kansfonds is “Iedereen een thuis”. Om dat te realiseren zetten we in op drie niveaus: verandering van structuren, beïnvloeding van cultuur en introductie van nieuwe werkwijzen. Dat sluit goed aan bij de visie van Collectief Kapitaal. Ze zetten zich in voor cultuurverandering op weg naar een nieuw systeem, een samenleving waar geen mens hoeft te vechten voor zijn bestaan. Collectief Kapitaal brengt dan ook een meer solidaire samenleving in de praktijk door te laten zien wat je als individu kunt doen voor en binnen het collectieve. Wij financieren ze sinds dit jaar, om ze te helpen de beweging verder te brengen en als organisatie te groeien. Wij zien namelijk hoezeer hun initiatief bijdraagt aan onze missie.’
-
'We willen verandering teweegbrengen'
Denise Harleman, initiatiefnemer Collectief Kapitaal: ‘In coronatijd werd er veel nadruk gelegd op solidariteit, maar werd vaak in het midden gelaten wie er met wie solidair moest zijn. Vanuit nieuwsgierigheid naar de betekenis van solidariteit is Collectief Kapitaal ontstaan. In vier jaar tijd zijn we een beweging van meer dan 4.000 mensen geworden die dat met elkaar op verschillende manieren onderzoekt. Dat wij een jaar lang geld delen met mensen, springt er het meeste uit. Maar het gaat om zoveel meer. De wereld is op zoek naar grijpbare en makkelijk te implementeren antwoorden. Terwijl de verandering die we zoeken op een diepere laag zit. En die vereist vooral contact en ontmoeting. Daarom richten wij ons niet direct op het systeem, maar werken we aan een beweging van onderop die samen grenzen verlegt.’
Mede lezen?
Dit artikel verschijnt in de zomereditie van ons magazine Mede. Wil je meer inspirerende verhalen lezen en op de hoogte blijven van onze programma’s? Schrijf je dan gratis in voor Mede en krijg het magazine voortaan ieder kwartaal op de mat.
