De Europese Unie is voortgekomen uit een economisch samenwerkingsverband tussen een aantal landen, met als achterliggende gedachte dat daarmee de vrede gegarandeerd zou zijn. Zoals in het handvest van de Grondrechten van de Europese Unie valt te lezen, heeft zij ‘…haar grondslag in de ondeelbare en universele waarden van menselijke waardigheid en van vrijheid, gelijkheid en solidariteit’. De Europese Unie stelt zich daarbij tot doel om deze waarden actief uit te dragen en te bevorderen in de hele wereld.
Helaas is het feest van de democratie niet voor iedereen. Er zijn mensen die langs de zijlijn staan, en niet mogen meedoen omdat zij niet over de juiste verblijfspapieren beschikken. Het is een diverse groep: mensen die soms op jonge leeftijd naar Europa zijn gekomen met hun ouders, mensen die onze economie draaiende houden en bijvoorbeeld werken in de schoonmaak, in land- en tuinbouw of als nanny, mensen die staatloos zijn, en mensen die op de vlucht zijn voor geweld of politieke vervolging. Wat zij gemeen hebben, is dat ze worden uitgesloten. Ze leveren een bijdrage aan de economie en aan de samenleving, in ruil voor bestaansonzekerheid, uitbuiting en onveiligheid. Ze zijn alleen maar aan het overleven en worden afhankelijk van hulpverlenende organisaties, vrienden of kennissen. Hun leven staat stil. Ze zijn niet uitgenodigd voor het feest.
Ook zonder papieren ben je mens, en als mens heb je (sociale)rechten
In de verkiezingsprogramma’s worden deze mensen uitsluitend bezien door een bril van uitsluiting en beperking van (asiel)migratie. De mensen zonder papieren die hier nu zijn worden niet gezien, en hun rechten niet erkend. Maar zonder papieren betekent niet zonder rechten. Ook zonder papieren ben je mens, en als mens heb je rechten. En daarbij gaat het niet alleen om klassieke grondrechten zoals vrijheid en gelijkheid, maar ook over sociale grondrechten zoals het recht op onderdak, het recht op gezondheidszorg en bijvoorbeeld het recht op onderwijs.
Dat betekent dat mensen zonder geldige verblijfspapieren bijvoorbeeld een dokter mogen bezoeken, ook al zijn ze niet verzekerd. Of bijvoorbeeld mogen trouwen. Kinderen mogen tot hun achttiende naar school, en de opleiding afmaken die je volgt, ook als je 18 bent geworden. Het lijken kleine dingen, maar juist die kunnen een groot verschil maken. Deze rechten beschermen mensen in een kwetsbare positie, en ieder mens kan zich erop beroepen. Je hebt altijd recht op mensenrechten. Mensenrechten vormen de basis onder onze samenleving, en zijn het fundament van vrede en democratie. Ze zijn belangrijker dan ooit.
Je recht krijgen is ingewikkeld, en het systeem is niet makkelijk toegankelijk. Hierdoor lopen mensen kansen op verblijfspapieren mis, en dreigen ze te worden uitgezet. Intussen doen maatschappelijke organisaties alles om ze te helpen, maar ook hun bestaanszekerheid staat onder druk, omdat ze maar weinig (overheids)financiering krijgen. Samen met deze organisaties bouwt Kansfonds een stevig netwerk, en gaan we op zoek naar humane oplossingen. We zoeken en maken ruimte voor menswaardiger overheidsbeleid, en zorgen dat de mensen toegang hebben tot waar ze recht op hebben.
Geloofwaardigheid
Het doet iets met de geloofwaardigheid van je boodschap als je binnenshuis iets anders doet dan wat je naar buiten toe vertelt. Stel je eens voor hoe veel krachtiger deze boodschap kan zijn, als de EU overal zou laten zien dat de universele rechten ook gelden voor mensen zonder papieren. Denk aan het recht op veiligheid, het recht op eerbiediging van het privé- en gezinsleven of de onschendbaarheid van de menselijke waardigheid. Stel je eens voor dat de EU zelf hierin het goede voorbeeld is.
Een blik op de verkiezingsprogramma’s leert dat het zover nog niet is. Het kiesrecht is een klassiek grondrecht, voorbehouden aan zij die de Nederlandse nationaliteit hebben, en op de dag van de verkiezingen 18 jaar of ouder zijn. Als je kan en mag, ga dan stemmen. Vier het feest van de democratie.
Lees meer over de Europese verkiezingen op: Europese verkiezingen 2024: alles wat je moet weten (europa.eu)
Tekst door Anne Damen
