Het antwoord op deze vragen is in de kern terug te brengen tot een grote Europese conferentie in Madrid in 2022. De bijeenkomst opende met: ‘We gaan het niet hebben of en waarom Housing First principes werken. Daar is genoeg bewijs voor. Het is tijd voor actie en systeemverandering.’ Na afloop schreef ik: “Kiezen voor oplossingen gericht op wonen, Housing First, maar ook tellen volgens ETHOS (brede definitie dakloosheid) zijn bij het Europese netwerk een vanzelfsprekendheid.”
Europese verkiezingen en dakloosheid
Op 6 juni mogen we weer naar de stembus. Ditmaal voor de verkiezingen voor het Europees Parlement. Wat doet de Europese Unie op het gebied van dakloosheid? Wat betekent jouw stem bij de verkiezingen voor de aanpak van dakloosheid in Europa en Nederland?
Groeiende rol op sociale thema’s
De rol van de EU op sociale thema’s is in de geschiedenis relatief beperkt. De meeste aandacht is altijd uitgegaan naar handel en de landbouw. Op sociale thema’s worden de beleidskeuzes overgelaten aan de lidstaten. Zij maken beslissingen over de hoogte van uitkeringen, voor wie er huizen worden gebouwd en hoe de zorg is georganiseerd.
Toch speelt Brussel ook op sociale thema’s een steeds grotere rol. Zo stelde de EU in 2022 een richtlijn (geen verplichting) op voor de hoogte van het minimumloon. Ook zijn er substantiële Europese sociale fondsen gericht op bijvoorbeeld omscholing van werknemers, sociale woningbouw of kinderopvang en gezonde voeding voor kinderen. Ook stelt de EU, aangejaagd door onder andere Nederland, soms voorwaarden aan Europese financiering. Deze voorwaarden gaan bijvoorbeeld over hypotheekrenteaftrek, arbeidsongeschiktheidsverzekeringen of schijnzelfstandigheid. Economische onderwerpen maar met grote sociale impact.
Europese Unie aanjager van effectief beleid in de aanpak van dakloosheid
Sinds 2021 staat ook dakloosheid serieus op de Europese agenda. In de Lissabon verklaring spraken landen met elkaar af om dakloosheid in 2030 te beëindigen. Bijvoorbeeld door het voorkomen van huisuitzettingen én door te zorgen dat niemand een zorginstelling of gevangenis verlaat zonder een aanbod van adequate huisvesting. Ook werd het ‘Europese platform ter bestrijding van dakloosheid’ opgericht. Dit platform deelt kennis over effectieve manieren om dakloosheid te voorkomen en op te lossen, draagt bij aan onderzoek en monitoring.
Op deze manier wordt de EU steeds meer een aanjager voor effectief beleid in het uitbannen van dakloosheid. Het zal niet verassen dat huisvestingsgerichte oplossingen zoals Housing First daarbij de agenda volledig bepalen. Dat is namelijk wat werkt! Ook in het kader van monitoring is de Europese Unie richtinggevend. Al in 2007 werd ETHOS Light ontwikkeld als toonaangevende definitie voor het meten van dakloosheid. Dat is de definitie die Hogeschool Utrecht en Kansfonds met de ETHOS-telling in Nederland introduceerden. Door de bundeling van kennis ontstaat een gezaghebbend en groeiend Europees platform tegen dakloosheid. Hier wordt tussen landen geleerd wat effectief is in de aanpak van dakloosheid. Het doel van het platform is ook om Europese financiering beschikbaar te maken voor de aanpak van dakloosheid. Uiteraard met de principes van Housing First als uitgangspunt.
Wat zeggen de verkiezingsprogramma’s?
Dakloosheid of het recht op wonen krijgt in de verkiezingsprogramma’s geen prominente rol.
GroenLinks/PvdA en D66 zijn de enige partijen die in hun verkiezingsprogramma spreken over dakloosheid. Beide partijen hebben een vergelijkbare boodschap waarin de EU met financiering en kennisdeling moet inzetten op Housing First. D66 wil borging van het sociale grondrecht op wonen, waarbij beëindiging van dakloosheid prioriteit heeft. GroenLinks/PvdA wil een crisisplan en Eurocommissaris verantwoordelijk voor het recht op huisvesting.
Over het algemeen kan je zeggen dat linkse partijen meer voorstander zijn van actiever sociaal beleid vanuit de EU dan rechtse partijen. Partijen die pleiten voor “minder Europa” stellen dat het beter is om geld te besteden in Nederland. Partijen die pleiten voor een grotere of vergelijkbare rol van de EU zetten die middelen onder andere in op thema’s als huisvesting of sociaal beleid.
Praktisch alle partijen spreken over betere afspraken voor huisvesting van arbeidsmigranten en de verantwoordelijkheid daarbij van werkgevers. Arbeidsmigranten zijn vaak onbehoorlijk gehuisvest of staan direct op straat wanneer zij hun baan verliezen.
Ga stemmen!
De verkiezingen voor het Europees Parlement kunnen de aanjaagrol van de EU in de aanpak van dakloosheid verder versterken. Dat stelt FEANTSA, de Europese federatie van organisaties die werken met dakloze mensen. Zij pleiten voor meer actie vanuit EU en lidstaten om het recht op adequate huisvesting te realiseren. Bij die boodschap sluit Kansfonds zich aan. Meer actie in het voorkomen en uitbannen van dakloosheid is op alle niveau’s keihard nodig.
Ga vooral stemmen! Wist je dat er stembureaus worden ingericht bij de koffiebar van Straat Consulaat in Den Haag en Het Daklozenkantoor in Amsterdam?
Tekst door Willem van Sermondt
Foto in header: Wardie Hellendoorn. De koffiebar van Straat Consulaat die wordt ingericht als stembureau.
